قباد مرادی، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر، نسبت به سرعت رشد مقاومت دارویی در کشور هشدار داد و تأکید کرد: این پدیده در حال تبدیل شدن به یکی از مهم‌ترین تهدیدات بهداشتی در منطقه است.

مرادی با اشاره به اینکه مقاومت میکروبی در دنیا و به‌ویژه در منطقه مدیترانه شرقی به سرعت رو به افزایش است، گفت: زمانی که فردی دچار عفونت باکتریایی، ویروسی یا قارچی می‌شود، تنها راه مقابله، استفاده از دارو است. کشف آنتی‌بیوتیک‌ها موجب کنترل چشمگیر بیماری‌های عفونی شد، اما استفاده بیش از حد و خودسرانه از این داروها، باعث شده برخی میکروب‌ها در برابر آن‌ها مقاوم شوند.

وی با بیان اینکه مقاومت میکروبی خطر بازگشت دوران پیشا آنتی‌بیوتیک را ایجاد کرده، افزود: اگر میکروبی ایجاد شود که در برابر همه آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم باشد، درمان کاملاً غیرممکن می‌شود و فرد ممکن است به دلیل یک عفونت ساده جان خود را از دست بدهد و این دقیقاً نگرانی جدی امروز نظام سلامت است.

اقدامات وزارت بهداشت در کنترل مقاومت میکروبی

مرادی در توضیح اقدامات وزارت بهداشت برای کنترل این بحران، گفت: مهم‌ترین بخش کار، آگاهی‌بخشی عمومی است. برگزاری هفته مقاومت میکروبی بخشی از همین سیاست اطلاع‌رسانی است تا مردم بدانند مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک چه خطراتی ایجاد می‌کند.

وی سه محور اصلی برنامه وزارت بهداشت را چنین تشریح کرد و گفت: افزایش آگاهی عمومی درباره مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها، پایش میکروب‌ها و بررسی مقاومت آن‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌های مختلف و کنترل جدی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، به‌ویژه مصرف خودسرانه و تجویزهای غیرضروری است.

به گفته مرادی، یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در کشور، مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک بدون نیاز واقعی و فشار بیماران برای دریافت این داروهاست.

مقایسه با کشورهای پیشرفته؛ قوانین سختگیرانه برای تجویز آنتی‌بیوتیک

رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر با اشاره به تجربه کشورهای توسعه‌یافته گفت: در بسیاری از کشورهای پیشرفته، مصرف آنتی‌بیوتیک بدون نسخه کاملاً ممنوع است و پزشک تنها زمانی مجاز به تجویز آنتی‌بیوتیک است که دلیل مشخص وجود داشته باشد و گاهی تا انجام کشت میکروبی اجازه تجویز داده نمی‌شود.

وی افزود: در برخی کشورها سطح‌بندی دارو اجرا می‌شود؛ به این صورت که بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها را پزشک عمومی می‌تواند تجویز کند، اما برخی دیگر فقط با نظر متخصص عفونی تجویز می‌شود.

مرادی در ادامه خاطرنشان کرد: در کشور ما قوانین وجود دارد اما به‌طور کامل اجرا نمی‌شوند. همچنان شاهد تمایل بالای بیماران به دریافت آنتی‌بیوتیک و فشار به پزشکان هستیم؛ در حالی که بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرماخوردگی با آنتی‌بیوتیک بهتر نمی‌شوند.

تمام گروه‌های سنی در معرض خطر

وی درباره کودکان نیز گفت: مقاومت میکروبی محدود به گروه سنی خاصی نیست و همه افراد، از کودکان تا سالمندان در معرض پیامدهای آن قرار دارند. وظیفه ما کنترل مصرف و افزایش آگاهی در سطح جامعه است.

به گزارش خبرگزاری مهر، سیدسعید هاشمی نظری، رعایت آداب بهداشتی هنگام عطسه و سرفه را یکی از اصول خودمراقبتی افراد عنوان کرد و گفت: پوشاندن دهان و بینی با آرنج خم شده یا دستمال کاغذی در هنگام عطسه و سرفه، یکی از موارد رعایت «بهداشت تنفسی» است.

وی به افراد توصیه کرد که بلافاصله پس از سرفه و عطسه، دستمال کاغذی را به طور صحیح دور بیاندازند.

هاشمی نظری با تاکید بر ضرورت استفاده از ماسک در بیماران مبتلا به عفونت‌های تنفسی، افزود: فردی که احساس ابتلاء به بیماری دارد باید ضمن رعایت فاصله اجتماعی با دیگران به طور صحیح از ماسک استفاده کند تا از انتقال بیماری به سایرین به ویژه گروه‌های حساس (سالمندان، کودکان و افراد دارای ضعف سیستم ایمنی) پیشگیری شود.

وی از شهروندان خواست در صورت احساس بیماری در خانه مانده و تا حد امکان از حضور در اجتماعات، جلسات و اماکن عمومی خودداری کنند.

معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد: در صورت بروز نشانه‌ها و علائمی مانند تب، سرفه یا تنفس سخت مراجعه افراد به پزشک الزامی است.

هاشمی نظری، شستشوی مرتب و کامل دست‌ها با آب و صابون یا محلول‌های ضدعفونی کننده حاوی الکل را بخش دیگری از فرهنگ خودمراقبتی برای پیشگیری از بیماری‌های واگیر برشمرد.

وی، لمس چشم‌ها، دهان و بینی با دست‌های آلوده را باعث ورود ویروس‌ها به بدن افراد و ابتلاء به بیماری برشمرد و تاکید کرد: افراد ضمن شست‌وشوی مرتب و صحیح دست‌ها از لمس چشم‌ها، دهان و بینی خود با دست آلوده اجتناب کنند.

هاشمی نظری در پایان به افراد توصیه کرد که در فضاهای بسته، اماکن تجمعی و پر جمعیت ضمن رعایت آداب بهداشتی از ماسک استفاده کنند.

محمدرضا صالحی دانشیار گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس مرکز تحقیقات مقاومت میکروبی و مدیریت مصرف آنتی‌بیوتیک در گفتگو با خبرنگار مهر با هشدار نسبت به افزایش مقاومت میکروبی در کودکان، بزرگسالان و سالمندان گفت: مقاومت میکروبی به‌عنوان یکی از معضلات مهم سازمان جهانی بهداشت در حال گسترش است و می‌تواند به بروز عفونت‌های شدید و مرگ‌ومیر بیمارستانی منجر شود؛ عفونت‌های مقاوم به درمان، امروز تنها محدود به ایران نیست و در سراسر جهان رو به افزایش است.

صالحی با اشاره به اینکه دهه‌هاست آنتی‌بیوتیک‌ها جان بیماران را نجات داده‌اند، افزود: مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها چه از سوی پزشکان در تجویزهای غیرضروری و چه مصرف خودسرانه توسط بیماران نقش اصلی را در ایجاد مقاومت میکروبی دارد و اگر این روند ادامه پیدا کند، درمان بسیاری از عفونت‌ها با شکست مواجه می‌شود.

عوارض مهم مقاومت میکروبی در بدن

وی اذعان کرد: مقاومت میکروبی می‌تواند روند درمان یک بیماری ساده را به مسیری پیچیده و گاه غیرقابل کنترل تبدیل کند. بیمار ۱۶ ساله‌ای که پس از تصادف تحت جراحی قرار گرفته و با عفونتی بسیار مقاوم مواجه شد، میکروبی که از محل جراحی فرد نمونه‌گیری شد، به هیچ‌یک از آنتی‌بیوتیک‌ها پاسخ نداد و با وجود تلاش‌های تیم درمان، بخش‌هایی از پای بیمار برداشته شده است.

صالحی اظهار داشت: مقاومت میکروبی علاوه بر افزایش هزینه‌های درمان، بستری طولانی‌مدت و جراحی‌های مکرر، ممکن است منجر به قطع عضو یا تهدید جان بیمار شود.

عوارض مصرف بی‌رویه داروها و مسکن‌ها

این دانشیار گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی تهران با انتقاد از مصرف گسترده مسکن‌هایی مانند ژلوفن، ادامه داد: متأسفانه بسیاری از افراد برای هر درد کوچکی به سراغ مسکن‌ها می‌روند. این داروها عوارض گوارشی و کلیوی دارند. آنتی‌بیوتیک‌ها علاوه بر این عوارض، باعث افزایش مقاومت میکروبی و انتقال میکروب‌های مقاوم به اطرافیان می‌شوند.

وی متذکر شد: پزشکان باید در تجویز داروها دقت بیشتری داشته باشند و بیماران نیز تنها در صورت ضرورت پزشکی دارو مصرف کنند.

راهکارهای کاهش مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک

صالحی با خطاب قرار دادن داروسازان خاطر نشان کرد: تأکید بر این است که در داروخانه‌ها از ارائه آنتی‌بیوتیک بدون نسخه جلوگیری کنند. همچنین برای پیشگیری و کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک، افراد به مواردی اعم از واکسیناسیون سالانه آنفولانزا می‌تواند از بسیاری از تجویزهای اشتباه آنتی‌بیوتیک جلوگیری کند، زیرا برخی عفونت‌های ویروسی با عفونت باکتریایی اشتباه گرفته می‌شوند، شست‌وشوی دست اقدامی ساده یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از انتقال عفونت است، استفاده از ماسک در مواجهه با فرد مشکوک به عفونت یا در صورت بروز علائم، استفاده از ماسک می‌تواند مانع انتقال بیماری شود و در آخر افراد دارای نقص ایمنی، بیماران در حال شیمی‌درمانی، پیوندی‌ها و سالمندان باید حتماً واکسن دریافت کنند؛ همچنین اطرافیان آن‌ها نیز ملزم به واکسیناسیون هستند تا بیماری به این افراد منتقل نشود.